Het experiment richt zich op een centrale onderzoeksvraag: Wat zijn de effecten van een gesloten cannabisketen op de volksgezondheid, criminaliteit en veiligheid? Het doel is om te onderzoeken of gereguleerde teelt en verkoop de illegale markt kan vervangen, welke maatschappelijke effecten dit met zich meebrengt en of de nieuwe markt voordelen biedt ten opzichte van het huidige gedoogbeleid.

Hoewel de uitkomsten van het experiment waardevolle inzichten zullen bieden, is het belangrijk om te benadrukken dat deze kunnen bijdragen aan de besluitvorming over toekomstig cannabisbeleid, maar geen garantie vormen voor landelijke invoering van een gereguleerde keten.

Start experiment gesloten coffeeshopketen

De startdatum is vastgesteld na monitoring van de voortgang van telers en de kwaliteit en diversiteit van het aanbod. Op basis hiervan is geconcludeerd dat tegen april 2025 voldoende gereguleerde producten beschikbaar zullen zijn om de experimenteerfase volledig te starten. Dit besluit is afgestemd met gemeenten en goedgekeurd door de verantwoordelijke bewindspersonen.

Tijdens de experimenteerfase mogen coffeeshops in de deelnemende gemeenten alleen nog gereguleerde producten verkopen. Dit biedt telers, coffeeshophouders en gemeenten de kans om samen te werken binnen een volledig gereguleerde keten. Voor consumenten betekent dit dat zij in de deelnemende gemeente uitsluitend toegang hebben tot producten die binnen het experiment zijn gecontroleerd en geproduceerd.

De evaluatie van de voorbereidingsfase, zoals vastgelegd in het rapport “Op weg naar een nieuwe cannabismarkt”, heeft belangrijke lessen opgeleverd. Een aantal punten, zoals efficiëntere samenwerking tussen betrokken partijen, zal in de komende fases worden opgepakt. Uit de evaluatie van de voorbereidingsfase van het Experiment gesloten coffeeshopketen blijkt dat er belangrijke lessen zijn geleerd die direct van invloed zijn op de komende experimenteerfase. Een van de belangrijkste punten is dat het ontwikkelen van het juridisch kader en de bijbehorende regelgeving meer tijd en complexiteit heeft gevraagd dan verwacht.

Hoewel de experimenteerfase nu goed voorbereid lijkt, zijn er nog steeds factoren die voor vertraging kunnen zorgen. Een van de grootste risico’s is dat vijf van de geselecteerde telers nog niet operationeel zijn en uiterlijk in mei 2025 moeten starten met produceren. Daarnaast blijven uitdagingen rondom toezicht en handhaving een aandachtspunt. Het rapport wijst erop dat de verantwoordelijkheden op dit gebied nog niet volledig helder zijn, wat voor inefficiënties kan zorgen. Ook de afstemming tussen telers, coffeeshops, gemeenten en het ministerie kan een knelpunt blijven, vooral als de overlegstructuren niet efficiënter worden ingericht dan in de voorbereidingsfase. Verder kunnen onverwachte obstakels, zoals juridische problemen, logistieke uitdagingen of politieke veranderingen, de voortgang beïnvloeden. Hoewel 7 april 2025 als harde deadline geldt, blijft alertheid en flexibiliteit nodig om mogelijke vertragingen op te vangen en de experimenteerfase succesvol te laten verlopen.

Aandacht voor selectieprocedure telers

De vertragingen in de selectie en operationalisering van de telers hebben geleid tot een beperkt en instabiel aanbod tijdens de voorbereidingsfase. Voor de experimenteerfase wordt verwacht dat de productiecapaciteit van telers beter aansluit bij de vraag, mede door de toevoeging van nieuwe telers in april 2025. Dit zal niet alleen de beschikbaarheid, maar ook de diversiteit van producten verbeteren.

Daarnaast wordt aangegeven dat de vijf telers, die nog niet zijn gestart met produceren, onder een ingebruiknameplicht van negen maanden zijn geplaatst. Dit betekent dat zij uiterlijk in mei 2025 operationeel moeten zijn, anders wordt hun aanwijzing mogelijk ingetrokken​. Als zij deze deadline niet halen, moeten nieuwe telers van de wachtlijst worden benaderd, wat extra tijd en coördinatie vraagt. Deze maatregel is bedoeld om ervoor te zorgen dat het experiment voldoende gereguleerde productiecapaciteit heeft bij de start van de experimenteerfase​​. 

Aanbevelingen voor tijdens de experimenteerfase

De evaluatie van het rapport bevat diverse aanbevelingen om de experimenteerfase beter te organiseren en verdere vertragingen te voorkomen. Hieronder volgen de belangrijkste punten:

• Efficiëntere selectie en samenwerking: Het rapport benadrukt dat een verbeterde samenwerking tussen nationale en lokale overheden essentieel is. Lokale teeltgemeenten hebben bijvoorbeeld behoefte aan duidelijkere kaders en meer ondersteuning vanuit de rijksoverheid. Het tonen van partnerschap en begrip van de lokale context wordt als cruciaal gezien​

• Strengere selectieprocedures: Tijdens de voorbereidingsfase waren de selectiecriteria voor telers onvoldoende streng. Dit leidde tot knelpunten, zoals problemen met geschikte teeltlocaties en bankrelaties. Het rapport adviseert om bij toekomstige selecties bijvoorbeeld alleen telers toe te laten die al beschikken over een geschikte locatie of een bankrekening, om deze obstakels te vermijden​

• Verbeterde communicatie en transparantie: Het gebrek aan tijdige en transparante communicatie met stakeholders heeft tijdens de voorbereidingsfase geleid tot verlies van vertrouwen.
  Het rapport raadt aan om de communicatie meer op lokaal niveau te richten en regelmatig informatie-uitwisseling te faciliteren tussen ministeries en betrokken partijen binnen de experimenteergemeenten​

• Versterking van toezicht en handhaving: De controle op de geslotenheid van de cannabisketen blijft een aandachtspunt. Het rapport onderstreept het belang van een uniform toezichtprotocol en betere afstemming tussen toezichthouders zoals de NVWA, IJenV, en lokale autoriteiten.
  Zonder effectieve controle kan de integriteit van de keten worden aangetast​.

Hoewel er vooruitgang is geboekt, blijft het experiment een uitdaging met onzekerheden. De resultaten van deze fase zullen uiteindelijk bijdragen aan de evaluatie van een gereguleerde cannabisketen.
Het ‘Experiment gesloten coffeeshopketen’ heeft als doel om te onderzoeken of een gereguleerde keten van productie, distributie en verkoop van cannabis mogelijk is. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen bijdragen bij aan de besluitvorming over het toekomstige cannabisbeleid in Nederland.

Bronnenlijst:

1. Onderzoeksrapport
   • Op weg naar een nieuwe cannabismarkt: Een evaluatie van de voorbereidingsfase van het Experiment gesloten coffeeshopketen. Bureau Boekhoorn, Hogeschool van Amsterdam, Rijksuniversiteit Groningen, gepubliceerd door het WODC.
2. Memo startcriteria experimenteerfase
   • Intern document waarin de criteria voor het starten van de experimenteerfase zijn beschreven.
3. Nieuwsbericht Rijksoverheid
   • “Experimenteerfase van het Experiment gesloten coffeeshopketen (wietexperiment) start in april.” Gepubliceerd op 10 december 2024.
4. Evaluatierapporten
   • Samenvatting procesevaluatie Wietexperiment (Nederlandse versie).
5. Bijlagen bij de Kamerbrieven
   • Kamerbrief over start experimenteerfase en aanbieding van het onderzoeksrapport procesevaluatie (10 december 2024).

Redactie BCD, 11 december 2024

​